سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای
معرفی استاندارد
ایزو 45001 استانداردی بین المللی است که الزامات یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (OHS-MS) را مشخص می‌کند که به سازمان‌ها کمک می‌کند با قوانین و مقررات ملی یا بین‌المللی انطباق یافته و از نیروی کار خود در برابر حوادث شغلی یا عوامل نامساعد محیط کار که سبب بروز بیماری‌های شغلی اعم از جسمی یا روانی می‌شود، حفاظت نمایند. بدین ترتیب با ارتقای روحیه کاری و افزایش ماندگاری کارکنان در سازمان، بهره‌وری در سازمان بالا خواهد رفت.
قابل ذکر است که بازدیدکنندگان و پیمانکارانی که در محل سازمان یا از جانب سازمان در محل دیگری فعالیت می‌کنند، نیز تحت الزامات این استاندارد قرار می‌گیرند.
مزایای پیاده سازی استاندارد ایزو 45001
سازمان‌ها با پیاده سازی استاندارد ISO 45001 اطمینان حاصل می‌کنند که محیط کاری ایمن و سالم برای کارکنان، پیمانکاران و بازدیدکنندگان فراهم آمده است. این مهم از طریق کنترل عوامل مختلفی که ممکن است منجر به بروزی آسیب یا بیماری جسمی، روحی و اختلالات شناختی فرد شود، صورت می‌پذیرد.
به طور خلاصه این مزایا عبارتند از:
- کاهش حوادث کار
- کاهش غیبت از کار
- افزایش بهره‌وری
- کاهش هزینه‌های حق بیمه
- انطباق با قوانین و مقررات
- ارتقای روحیه کارکنان و وفاداری آنها به سازمان
ایجاد فرهنگ ایمنی و سلامت در محیط کار نمایانگر تعهد مدیریت به مسئولیت سازمانی بوده و سبب ارتقای شهرت و محبوبیت وی می‌شود.
حداقل‌های مورد نیاز جهت عقد قرارداد با شرکت گواهی دهنده
سازمان‌های علاقمند به دریافت گواهینامه استاندارد ایزو 45001 می‌بایست نسبت به آماده سازی ساختار مستندات مطابق با الزامات استاندارد و ارائه شواهد کافی و مناسب از اجرای این الزامات، اقدام نمایند.
از آنجا که در قراردادهای ثبت و صدور گواهینامه مدت محدودی برای انجام ممیزی در محل سازمان لحاظ می‌شود، لازم است سازمان دست کم از در دسترس بودن موارد زیر، اطمینان حاصل نماید:
- تعیین دامنه کاربرد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای و معرفی سایت‌های عملیاتی
- بررسی موضوعات درون و برون سازمانی اثرگذار بر سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای
- شناسایی و ارزیابی ریسک‌های عملیاتی
- ایجاد سازوکارهای مشارکت کارکنان در شناسایی و ارزیابی ریسک‌های ایمنی و بهداشتی، گزارش‌دهی حوادث، اعمال/ شرایط ناایمن، ارتقای فرهنگ ایمنی و بهداشت حرفه‌ای، شکایت/ انتقاد/ پیشنهاد بهبود و غیره
- روش‌های اجرایی و مستندات الزام شده در متن استاندارد ایزو 45001
- تبیین الزامات قانونی و مقرراتی مرتبط و بررسی سطح انطباق
- اندازه‌گیری عوامل زیان‌آور محیط کار
- انجام مانورهای ایمنی و بهداشتی
- انجام ممیزی داخلی و بازنگری مدیریت
آشنایی اجمالی با الزامات استاندارد ایزو 45001
استاندارد ISO 45001 مبتنی بر پیاده سازی متدولوژی PDCA یا همان Plan–Do-Check-Act (طرح‌ریزی- اجرا- بررسی- اقدام) است به علاوه از رویکرد فرایندی برای مستندسازی و بازنگری ساختار سازمانی، مسئولیت‌ها و روش‌های اجرایی مورد نیاز جهت دستیابی به یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای کارآمد بهره گرفته می‌شود. بخش‌های مشخصی از استاندارد حاوی اطلاعات در خصوص عناوین بسیاری از جمله موارد زیر است:
- بافت سازمان– لازم است سیستم ایمنی و بهداشت حرفه‌ای به نحوی طرح ریزی شود که برای افرادی که با آن سروکار دارند، مناسب و قابل اجرا باشد. لذا بایستی تمام مسائل درون و برون سازمانی مرتبط با ایمنی و بهداشت حرفه‌ای که بر کسب و کار شما تاثیر گذار هستند، لحاظ شود. ضمنا لازم است افرادی که تحت تاثیر این مسائل قرار می‌گیرند نیز شناسایی شوند که بازدید کنندگان و پیمانکاران از آن جمله‌اند.
- رهبری و مشارکت کارکنان– در این بخش تعهد مدیریت و مشارکت کارکنان مورد توجه قرار می‌گیرد.
- طرح‌ریزی– لازم است طرح مشخصی برای شناسایی و ارزیابی ریسک‌های ایمنی و سلامتی وجود داشته باشد.
- پشتیبانی– ضروری است ابزارها و منابع مورد نیاز برای اجرا و حفظ سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای فراهم شود که از آن جمله می‌توان به آموزش کارکنان، تامین تجهیزات حفاظت فردی، مناسب و ایمن سازی محیط کار و تامین زیرساخت‌ها اشاره کرد.
- عملیات– لازم است روش‌های اجرایی با لحاظ کردن الرامات قانونی و مقرراتی مورد ارزیابی و بازبینی قرار گیرند. روش‌های ارزیابی ریسک بخش کلیدی در این الزام است.
- ارزیابی عملکرد– ضرورت دارد که عملکرد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای مورد پایش و ارزیابی قرار گیرد و کفایت یا عدم کفایت نتایج حاصل از اجرا از طریق شاخص گذاری‌های مناسب به دقت بررسی شود.
- بهبود– در این الزام بهبود مداوم و یافتن فرصت‌ها برای ارتقای عملکرد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای، مورد توجه قرار می‌گیرد.
شاید به جرات بتوان گفت که شناسایی و ارزیابی ریسک ستون فقرات استاندارد ایزو 45001 است. از این منظر به سازمان‌ها توصیه می‌شود که در انتخاب روش شناسایی و ارزیابی ریسک دقت لازم را مبذول دارند، تا بتوانند اقدامات کنترلی مناسب را پیاده سازی کرده و در نهایت کاهش سطح ریسک را محقق نمایند. با اجرای این رویکرد پیش‌دستانه، نه تنها حوادث محیط کار به حداقل می‌رسد، بلکه از تطابق با الزامات قانونی و بهبود جایگاه اجتماعی و شهرت سازمان نیز اطمینان حاصل می‌شود.
علاوه بر شناسایی ریسک‌های ایمنی و سلامتی مرتبط با کارکنان، پیمانکاران و بازدیدکنندگان لازم است سازمان به شناسایی و ارزیابی ریسک‌ها و فرصت‌های مرتبط با خود سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای نیز مبادرت ورزد. چرا که این ریسک‌ها می‌توانند مانع تحقق عملکرد مورد انتظار شده و از سوی دیگر، در صورت استفاده به موقع از فرصت‌ها می‌توان عملکرد سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (OHS-MS) را بهبود بخشید. تمامی ریسک‌ها و فرصت‌ها از اولویت یکسانی برخوردار نیستند و سازمان باید بر مواردی‌که بیشترین تاثیر را دارند، متمرکز شود.
نمونه‌هایی از فرصت‌های مرتبط با OHS-MS عبارتند از: ایجاد تغییرات در محیط کار، تغییر در شرایط کاری و ساماندهی نحوه انجام کار. یکی از مهمترین فرصت‌ها هنگام بروز تغییرات در سازمان یا فعالیت‌هایش پدید می‌آید، زیرا می‌توان ملاحظات ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (OH&S) را در زمان اعمال تغییرات لحاظ کرد. از دست دادن این فرصت به معنای آن است که پس از ایجاد تغییرات، به احتمال زیاد موضوعات و مسائلی بروز خواهد کرد که لازم است به آنها رسیدگی شود و این بار انجام آن به سادگی قبل نخواهد بود.
برای شروع شناسایی و ارزیابی ریسک‌های شغلی لازم است ابتدا به آنچه می‌تواند به افراد از منظر ایمنی یا سلامتی آسیب بزند (مخاطره/ خطر/ Hazard)، دقت شود. خطراتی که وقوع آنها محتمل است یا آسیب جدی به افراد وارد می‌کنند، در اولویت قرار خواهند گرفت. قابل ذکر است که ریسک‌های ایمنی معمولاً مستلزم وقوع رویداد هستند، در حالی که اثر ریسک‌های بهداشتی ممکن است فوری یا در گذر زمان و پس از مواجهه با مخاطره نمایان شوند. بسته به ماهیت سازمان و کاری که انجام می‌دهد، مخاطره از لیز خوردن، سکندری خوردن و افتادن تا شرایط تهدید کننده سلامتی را در برمی‌گیرد.
برای شناسایی و درک مخاطرات (Hazards) می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
- قدم زدن در محیط کار و مشاهده شرایط
- صحبت کردن با کارکنان
- مطالعه اطلاعات دریافتی از تامین کنندگان
- بررسی رویدادهای گذشته و سوابق ناخوشی‌ها
برای دریافت فایل PDF مربوط به این استاندارد اینجا کلیک کنید
برای کسب اطلاعات درباره فرآیند دریافت گواهی‌های سیستم مدیریت اینجا کلیک کنید.
